Menningars. í 4.M (h)

MEN 3M3

Menningarsaga í 4. bekk, málabraut, hugvísindakjörsviði

(Á sér ekki samsvörun í Aðalnámskrá)

   Námslýsing

Viðfangsefni greinarinnar spannar: (A) Helstu undirgreinar vestrænnar heimspeki frá dögum Forn-Grikkja til nútíma. B) Samkenni og sérkenni helstu trúarbragða heims. Helstu efnisþættir eru:

(A) Heimspekisaga

Kynnt eru helstu viðfangsefni grískrar heimspeki á sviði siðfræði, þekkingarfræði og frumspeki frá 5. öld f. Kr. til loka fornaldar.

Dregin fram áhrif grískrar menningar á seinni tíma með áherslu á rökhugsun, þekkingarleit og siðferðilega greiningu. 

Fjallað um áhrif kristni á þróun heimspekinnar frá 2. öld og fram á síðmiðaldir. Um meint átök trúar og þekkingar, um deilu miðaldaheimspekinga um nafn- og hluthyggju og mikilvægi þeirrar deilu fyrir hugmyndasögulega þróun Vesturlanda.

Heimspeki endurreisnartímans í Evrópu. Einkum kynnt áhrif heimspekinnar á þróun vísinda á þessu tímabili, þekkingarleit og rannsóknaraðferðir.

Heimspeki á nýöld með áherslu á heimspeki Descartes, Locke, Hume og Mill. Einkum kynnt ólík viðhorf á sviði rökhyggju og raunhyggju, ásamt frjálshyggju og nytjahyggju.

Heimspeki Kants með áherslu á þátt hans í mótun „nútímalegrar“ hugsunar með umfjöllun sinni um hið sanna (vísindi), hið rétta (siðfræði og lögfræði) og hið fagra (listir) í andstöðu við málefni trúarinnar. 

Kynnt áhrif heimspekilegrar umræðu á nýöld og á dögum upplýsingarinnar á þróun hugvísinda, náttúruvísinda og félagsvísinda. 

Kynnt helstu viðfangsefni í heimspeki 19. og 20. aldar, einkum vísinda-, rökgreiningar- og tilvistarheimspeki. Fjallað um ólík viðhorf á sviði fyrirbærafræða og túlkunarfræða og um viðhorf afbyggingarsinna.

Fjallað er um nokkur siðferðileg álitamál líðandi stundar og menningarrýni í ljósi heimspekisögunnar, s.s. á sviði siðfræði lífs og dauða, ásamt líftækni og erfðavísinda.

Fjallað verður um áhrif hinnar heimspekilegu umræðu á þróun náttúruréttar og alþjóðlegra viðmiðana í siðferðilegum, lagalegum og þjóðfélagslegum álitamálum. 

(B) Trúarbragðasaga

Gerð er grein fyrir nokkrum grundvallarhugtökum trúar í ólíkum trúarbrögðum, s.s. íslam, hindúasið, búddatrú, kínverskum og japönskum átrúnaði, ásamt gyðingdómi og kristni. 

Hugað að samkennum trúarbragða og útbreiðslu og sérkennum þeirra með hliðsjón af stjórnmálalegum og menningarlegum aðstæðum. 

Eftirfarandi samkenni ólíkra trúarbragða verða einkum kynnt: Heimsmynd og guðsmynd, helgiathafnir, hefðir og tákn.

   Markmið

Nemendur

-                      kynnist helstu viðfangsefnum heimspekinnar og heimspekilegri hugsun frá dögum Forn-Grikkja til nútíma, einkum viðfangsefnum frumspeki, þekkingarfræði og siðfræði

-                      öðlist staðgóða þekkingu á undirstöðuatriðum helstu trúarbragða mannkyns og ólíkum tjáningarformum trúar

-                      öðlist skilning á grundvallarhugtökum, aðferðafræði og takmörkunum trúarbragðavísinda

-                      læri að bera virðingu fyrir ólíkum tjáningarformum trúar og öðlist innsæi í menningarlegt mikilvægi átrúnaðar

   Kennsluaðferðir

Fyrirlestrar kennara, þar sem lögð er áhersla á hugmyndasögulegt samhengi hinnar efnislegu umfjöllunar.  Markvissar umræður í tengslum við tiltekin stef námsins. Verkefnavinna nemenda tengist m.a. umræðu­tímum, munnlegri greinargerð á verkefnum, greiningu ítarefnis á Netinu, myndböndum, blaðaúrklippum og skyggnum.

Námsmat

Skriflegt stúdentspróf er í lok námsárs. Námseinkunn byggist á frammistöðu nemenda á skólaárinu, á skyndiprófum, þátttöku  í umræðum og munnlegum greinargerðum.