Saga í 3. bekk á félags-og hagfræðikjörsviði félagsfræðabrautar

SAG 2F5 / 2H5

Saga í 3. bekk, félagsfræðabraut

(Samsvarar SAG 103 (að litlum hluta), SAG 203 og SAG 303 (að hluta) í Aðalnámskrá)

Námslýsing

Viðfangsefni áfangans er tvíþætt: (A) Mannkyns- og Íslandssaga frá lokum 18. aldar og fram á líðandi stund. (B) Menningarsaga sama tímabils.

(A) Helstu efnisflokkar eru eftirfarandi:

Upplýsingin. Leitast við að greina grunnhugmyndir helstu frömuða upplýsingarinnar, einkum um stjórnmál, uppeldi og fræðslu, og áhrif þeirra. Hugað að aðgerðum í anda upplýsingarinnar hér á landi.

Draumur um betra líf. Lögð sérstök áhersla á helstu hugmynda- og stjórnmálastefnur 19. aldar, upptök þeirra og rætur, þróun þeirra og áhrif á gerð samfélagsins. Hugað að breytingum á stéttaskiptingu og mannréttindabaráttu kúgaðra stétta og þjóðfélagshópa. Vesturheimsferðir.

Hversdagslíf og hugmyndastefnur á 19. öld. Brugðið upp mynd af íslensku samfélagi í upphafi 19. aldar; atvinnuháttum, stjórnarfari og menningarástandi í víðum skilningi. Fjallað um sjálfstæðisbaráttu Íslendinga, erlendar og innlendar forsendur hennar og helstu áfanga á leið þjóðarinnar til fullveldis og sjálfstæðis.

Heimsvaldastefnan. Fjallað um helstu forsendur, hvata og orsakir heimsvaldastefnunnar. Einnig um helstu nýlenduveldin og kapphlaupið milli þeirra, helstu tegundir nýlendna og ólíkar stjórnunaraðferðir nýlenduherranna.

Tækninýjungar til góðs og ills.Fjallað um iðnbyltinguna, útbreiðslu hennar og áhrif á samfélagið og stöðu einstakra ríkja og heimshluta. M.a. leitað svara við þeirri spurningu hvort upphaf togaraútgerðar hafi falið í sér iðnbyltingu Íslendinga. Fjallað um efnahagsleg áhrif tækni og orkunýtingar á náttúruna og umhverfi mannsins.

Átök á heimsvísu.Fjallað um báðar heimsstyrjaldirnar, orsakir þeirra og afleiðingar. Sérstaklega hugað að því hvernig þær komu við Ísland og áhrif þeirra hér á landi. Fjallað um rússnesku byltinguna, fasismann og nasismann og kalda stríðið. Sérstaklega athuguð áhrif þessara fyrirbæra hér á landi.

Heimsvaldastefnan.Fjallað um frelsisheimt nýlenduþjóðanna á árunum eftir síðari heimsstyrjöld og forsendur hennar. Athugað hvernig einstökum nýfrjálsum ríkjum hefur farnast í ljósi alþjóðlegrar verkaskiptingar sem nýlendustefnan skóp.

(B) Í menningarsögu eru valin 2-3  tímabil og svið til fjölþættrar menningarlegrar könnunar. Lögð er áhersla á verkefnavinnu þar sem viðfangsefnið er krufið í ljósi margra þátta menningar. Nemendur kynnast frum­textum, samtímamyndefni og fræðilegri og skáldlegri umfjöllun um efnið.

1) Rómantíkin og snertifletir hennar við bókmenntir, listir, stjórnmál og lífsviðhorf. Jafnframt verður hugað að raunsæisstefnu 19. aldar til samanburðar, 2) Aldamótin 1900 og straumar og stefnur í andlegu lífi, bókmenntum og listum við þau tímamót. Hugað að aldamótunum 2000 til samanburðar, 3) Nútímalist og tíðarandi. Hér verður hugað að þeim stefnum og straumum, sem mótað hafa menningu og listir á undan­gengnum áratugum og ráða mestu um menningarástand samtímans. 4) Sagan í skáldlegum eða annars konar listrænum búningi

Markmið menningarsöguþáttarins

Nemendur

-          geti greint rómantíkina sem tímaskeið, listastefnu og hugmyndahreyfingu í Evrópu

-          þekki upphaf hrollvekju sem bókmenntagreinar á rómantíska tímabilinu

-          þekki valda rómantíska höfunda og bókmenntatexta, erlenda og íslenska

-          séu meðvitaðir um tengsl rómantíkur við hugmynda- og stjórnmálastefnur, einkum þjóðernishyggju

-          þekki helstu einkenni raunsæisstefnunnar í bókmenntum og listum

-          kynni sér hugmyndir um sameiginleg einkenni á listsköpun, vísindum, heimspeki og hugarfari um aldamótin („fin de siècle“)

-          þekki bókmenntaverk og bókmenntatexta frá tímabilinu, t.d. eftir Oscar Wilde

-          verði handgengnir lýsingum á Vínarborg á tímabilinu (Freud, Zweig)

-          átti sig á því andrúmslofti sem birtist í skrifum íslenskra blaða um aldamótin 1900

-          kanni einhverjar listastefnur síðustu ára eða áratuga

-          geti lagt mat á þann samfélagslega, hugmyndalega og fagurfræðilega jarðveg sem stefnurnar eru sprottnar úr og áhrif  þeirra í nútímanum

-          þekki nokkra einstaklinga sem voru í fararbroddi viðkomandi stefna

- kynni sér kvikmynd og/eða skáldverk, íslenskt eða erlent, sem byggir á sögulegum grunni

- þekki önnur listræn verk sem byggjast á sama efni, ef til eru

- kunni skil á umfjöllun fræðimanna um viðkomandi efni

- geti metið ólík efnistök, markmið og framsetningu efnisins

  Kennsluaðferðir

Í fyrirlestrum draga kennarar upp meginþróunarlínur og setja einstök atriði í stærra samhengi. Nemendur vinna að einstaklings- og hópverkefnum. Myndefni af ýmsu tagi verður nýtt eftir því sem föng eru á. Nemendur þjálfast í rökræðum um söguleg viðfangsefni í umræðutímum og fyrirlestrum.

Nemendur skrifa heimildaritgerð og/eða flytja fyrirlestur um uppgefið efni af verkefnalista skv. eigin vali eða efni sem þeir velja í samráði við kennara. Tilgangur heimildaritgerðar er að veita nemendum þjálfun í heimildanotkun og frágangi slíkra verkefna.

  Námsmat

Á félagsfræðikjörsviði (SAG 2F5) eru gefnar annareinkunnir sem byggjast á prófi í lok anna ásamt vinnueinkunn fyrir verkefni og aðra þætti námsins á hvorri önn.

Prófað verður úr völdum þáttum úr námsefni vetrarins á yfirlitsprófi til stúdentsprófs í 4. bekk skv. nánari ákvörðum hverju sinni.

Á hagfræðikjörsviði (SAG 2H5) er þreytt stúdentspróf að vori úr námsefni beggja anna. Námseinkunn byggist á haustannarprófi, verkefnum nemenda og ástundun á skólaárinu.